Rola witamin w leczeniu choroby Huntingtona znów pod lupą

14 sierpień 2022

HDB324 Grupa badawcza z Hiszpanii planuje przeprowadzić badanie kliniczne w celu sprawdzenia, czy suplementacja biotyną i tiaminą może pomóc w leczeniu objawów ruchowych w chorobie Huntingtona. Badacze obrali tę strategię po zaobserwowaniu, że niektóre zmiany w białkach zarówno u myszy, jak i u ludzi z mutacją genu HD, przypominały te zaobserwowane w innym rzadkim zaburzeniu mózgu - chorobie zwojów podstawnych wrażliwej na biotynę i tiaminę (BTBGD). Podobnie jak w przypadku HD BTBGD wpływa na część mózgu zwaną prążkowiem i powoduje problemy ruchowe. Codzienna suplementacja biotyną i tiaminą jest zatwierdzonym sposobem leczenia BTBGD i z powodzeniem stosuje się ją u osób z tym schorzeniem. Najnowsza publikacja dostarcza pewnych dowodów na to, że być może warto przetestować terapię witaminową w leczeniu HD, jednak najpierw potrzebne będzie rygorystyczne badanie kliniczne z udziałem osób z HD.

Leczenie choroby Huntingtona z innego punktu widzenia

Osoby z chorobą Huntingtona mają mutację w genie zwanym huntingtyną, w konsekwencji której białko huntingtyny jest rozszerzone i dłuższe niż u zdrowego człowieka. Białko to gromadzi się w mózgu i ma toksyczny wpływ na komórki mózgowe, co powoduje objawy HD. Badania nad leczeniem choroby Huntingtona w dużej mierze opierają się na celowaniu w gen huntingtyny oraz samo białko. Wiele z tych zabiegów i terapii ma na celu obniżenie poziomu białka huntingtyny za pomocą różnych metod, a kilka bieżących badań klinicznych, zarówno tych zakończonych, jak i tych w toku, zostało opracowanych z myślą o tym celu.

Jednak pole do badań nad HD jest zróżnicowane, a naukowcy nie przestają badać nowych kierunków leczenia z różnych perspektyw. Ostatnio grupa badaczy HD w Hiszpanii zbadała rolę rodziny białek zwanych CPEBs w chorobach neurodegeneracyjnych. Praca grupy badawczej została opublikowana w czasopiśmie Science Translational Medicine we wrześniu 2021 roku. Zaprezentował ją dr Jose Lucas podczas 1 dnia Konferencji Terapeutycznej Choroby Huntingtona fundacji CHDI w marcu 2022 roku.

Podstawowym zadaniem białek CPEB w komórkach jest modyfikowanie genetycznej informacyjnej cząsteczki RNA w taki sposób, by zmodyfikować rozmiar i ilość białek produkowanych przez informacyjny RNA. CPEB mają wpływ na tworzenie białek poprzez wydłużanie lub skracanie części informacyjnego RNA, zwanej ogonem poli-A. Położenie tego ogona może się nieco różnić, co sprawia, że jeden gen może sporządzić różne "przepisy" na produkcję białek o wielu długościach. Bardzo krótka długość ogona poli-A sygnalizuje, że przepis na RNA powinien zostać zniszczony. Dlatego działania i ilość białek CPEB mogą znacząco wpływać na długości i poziomy istotnych cząsteczek białka w komórkach.

Od białek CPEB do niedoboru witamin

Jak wiadomo, białka CPEB odgrywają ważną rolę w rozwoju mózgu oraz są istotne dla dorosłych komórek nerwowych. Zmiany w działaniach i poziomach białek CPEB zaobserwowano podczas badań nad autyzmem i padaczką, jednak nie zbadano ich jeszcze dokładnie w kontekście chorób neurodegeneracyjnych, takich jak HD. W ostatnim badaniu zespół Lucasa zaobserwował zmiany w poziomach CPEB w mózgach ludzi i myszy z genem HD. Obserwacje te skłoniły grupę badaczy do bliższego zgłębienia wpływu zmiennych wartości CPEB na poziomy innych informacyjnych RNA oraz białek związanych z HD i innymi chorobami mózgu.

Jednym z genów, na które wpływ miały zmiany w poziomie CPEB, był gen zidentyfikowany w chorobie zwojów podstawnych wrażliwej na biotynę i tiaminę (BTBGD). Jest to bardzo rzadka choroba genetyczna (zdarza się raz na milion), która zwykle dotyka ludzi we wczesnym dzieciństwie i utrudnia zdolność mózgu do wykorzystywania występującej w pożywieniu tiaminy (znanej również jako witamina B1). Podobnie jak w przypadku HD BTBGD powoduje uszkodzenie części mózgu zwanej prążkowiem, co prowadzi do problemów z poruszaniem się, nastrojem i myśleniem. Jednak w przeciwieństwie do HD istnieje leczenie, które może zrobić więcej niż tylko złagodzić objawy - codzienna doustna suplementacja biotyną i tiaminą pozwala całkowicie wyleczyć się z BTBGD, o ile leczenie rozpoczęto krótko po zaobserwowaniu objawów i jest ono stosowane przez całe życie. Podobieństwa kliniczne pomiędzy BTBGD i chorobą Huntingtona oraz wyniki badań genetycznych skłoniły grupę Lucasa do zbadania, czy niedobór tiaminy może występować również w HD i czy suplementacja witamin może pomóc w leczeniu choroby Huntingtona.

Rzeczywiście badacze dowiedli, że myszy z HD miały podobne do BTBGD wyniki badań krwi, m.in. niedobór tiaminy, a ludzka tkanka mózgowa HD również wykazała oznaki niedoboru tej witaminy. Rezultaty te skłoniły grupę badaczy do podjęcia dalszych badań z zastosowaniem kombinacji wysokiej dawki biotyny i tiaminy u dwóch typów myszy z HD. W porównaniu z grupą kontrolną leczenie zapobiegło powstaniu niedoboru tiaminy w mózgu, poprawiło jego zdrowie i zmniejszyło tempo utraty komórek nerwowych. Na podstawie powyższych obserwacji naukowcy doszli do wniosku, iż możliwe, że osoby z chorobą Huntingtona mogą również odnieść korzyści z suplementacji tiaminą i biotyną.

Czy czas zastosować terapię witaminową u ludzi?

Obiecujące wyniki badań na myszach nie oznaczają jednak, że osoby z HD powinny dopisać do swojej listy zakupów duże ilości biotyny i tiaminy. Badania wykonane na mysich modelach ograniczały się do obserwacji objawów ruchowych HD - nie uwzględniały zatem kognitywnych i psychiatrycznych objawów choroby Huntingtona. Jak już wielokrotnie mieliśmy okazję się przekonać, zwierzęta i komórki w naczyniach laboratoryjnych stanowią cenny wgląd w HD i punkt wyjścia do testowania nowych terapii. Niemniej jedynym sposobem na przetestowanie bezpieczeństwa i skuteczności nowych metod leczenia są badania kliniczne. Obiecujące terapie witaminowe na ten moment (na przykład CoQ10) nie sprawdziły się w badaniach na ludziach.

Pomimo ograniczeń hiszpańscy naukowcy pracują nad opracowaniem randomizowanego badania klinicznego, mającego na celu zbadanie zastosowania suplementacji biotyną i tiaminą w leczeniu osób z chorobą Huntingtona, w nadziei, że skojarzona terapia doustna będzie miała pozytywny wpływ na postęp choroby u osób we wczesnym i średnio zaawansowanym stadium HD. Następny krok to najpewniej badania kliniczne, choć niektórzy badacze i klinicyści zakwestionowali brak zawarcia porównawczej grupy placebo w projekcie badania. Niemniej suplementację witamin łatwo wdrożyć, a bezpieczeństwo skojarzonego leczenia wysokimi dawkami biotyny i tiaminy zostało już udowodnione. Ponadto obie witaminy zostały zatwierdzone przez różne agencje regulacyjne i są dostępne w niskiej cenie. Zachęcający jest również fakt, iż tego rodzaju terapia jest skuteczna, bezpieczna i dobrze się przyjmuje u pacjentów z BTBGD. Nie możemy się zatem doczekać nowych wieści o nadchodzącym badaniu klinicznym na osobach z chorobą Huntingtona.