Zaburzenie mowy, które towarzyszy chorobie Huntingtona nazywane jest dyzartrią. Literatura podaje, iż dyzartria to ''zaburzenie na poziomie wykonawczym ruchowego mechanizmu mowy, spowodowane uszkodzeniami centralnego, bądź obwodowego układu nerwowego, a przejawiające się dysfunkcjami w obrębie aparatu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego …'' (Mirecka, 2008).

Aby poprawnie wymawiać słowa i mówić zrozumiale, niezbędna jest zatem współpraca narządów artykulacyjnych, układu oddechowego i fonacyjnego. Dlatego też ćwiczenia logopedyczne nie polegają wyłącznie na ćwiczeniu artykulacji. Ich zakres jest znacznie większy. Terapia obejmuje ćwiczenia oddechowe, fonacyjne, motoryki artykulacyjnej i wyrazistości mowy.

Jak podaje literatura, wykonywane w dyzartrii ćwiczenia mają na celu:

a. Oddechowe

• pogłębienie wdechu,
• zwiększenie siły wydechu,
• wydłużenie fazy wydechowej,
• oddychanie torem przeponowo - brzusznym,
• minimalizowanie ruchów mimowolnych.

b. Fonacyjne

• wydłużenie czasu fonacji,
• lepsze kontrolowanie poziomu głośności wypowiedzi i wysokość tonu głosu,
• kształtowanie umiejętności dowolnej modulacji głosu,
• zmniejszenie niewłaściwych pauz i przerw w fonacji,
• synchronizację oddechu z fonacją.

c. Motoryki artykulacyjnej

• normalizację poziomu napięcia mięśni artykulacyjnych (masaże),
• poprawę siły mięśni języka, warg, podniebienia miękkiego,
• redukcję ruchów mimowolnych języka, warg, podniebienia miękkiego, często likwidację nosowania o zmiennym nasileniu.

d. Ćwiczenia wyrazistości mowy

• poprawę wyrazistości mowy,
• poprawę melodii mowy, akcentu, tempa (Jauer-Niworowska; 2009).

Dyzartria nie występuje wyłącznie w chorobie Huntingtona, jest objawem wielu poważnych chorób neurologicznych. Dlatego też wyróżniono różne rodzaje dyzartrii. Dla HD charakterystyczne są m.in.: ruchy mimowolne, powodujące zaburzenia muskulatury twarzy i aparatu artykulacyjnego oraz zaburzenia oddychania, chaotyczność ruchów, zaburzenia kierunku i zakresu ruchu, trudność z wyraźnym wymawianiem słów oraz z kontrolą tempa mowy, zaburzenia prozodyczne (melodii, akcentu, intonacji), zwolnione tempo mowy (Rosińczuk - Tonderys, Kazimierska - Zając; w druku). W chorobie Huntingtona neurologopeda pracuje również nad poprawą pamięci i koncentracji chorych.

Terapię powinno się rozpocząć już wtedy, gdy zaczynają się ujawniać pierwsze objawy fizykalne, poznawcze czy emocjonalne, ponieważ podejmuje się ją w celu opóźnienia pojawienia się objawów typowych dla kolejnych stadiów choroby.

Przykładowe ćwiczenia w dyzartrii, które można znaleźć w literaturze logopedycznej:

Ćwiczenia oddechowe

• dmuchanie na zapaloną świecę,
• dmuchanie na kulki ze styropianu, waciki,
• dmuchanie przez słomkę do naczynia z wodą,
• przekładanie papieru przez słomkę z jednego miejsca (naczynia) do drugiego.

Ćwiczenia narządów artykulacji - języka, warg i żuchwy

Najlepiej jest wykonywać te ćwiczenia przed lustrem.

Ćwiczenia języka

1. wysuwanie języka na brodę, a następnie unoszenie w kierunku nosa (usta szeroko otwarte),
2. dotykanie językiem prawego i lewego kącika warg,
3. przy szeroko otwartych ustach wykonywanie językiem ruchu okrężnego po czerwieni warg (w jedną i w drugą stronę),
4. kląskanie (konik),
5. dotykanie czubkiem języka każdego górnego, a następnie dolnego zęba lub miejsca po nim (usta otwarte),
6. masowanie językiem za górnymi zębami (usta otwarte),
7. wysuwanie języka jak najdalej, a następnie cofanie jak najgłębiej.

Ćwiczenia podniebienia miękkiego

1. kasłanie lub ziewanie z językiem wysuniętym na brodę,
2. energiczne wymawianie połączeń samogłosek z podwojoną głoską k (np. akka-ekke).

Ćwiczenia warg

1. zaokrąglanie i spłaszczanie wargi (szczęki zwarte, usta zamknięte),
2. zagryzanie kącików warg po jednej i drugiej stronie,
3. zakładanie wargi górnej na dolną i odwrotnie,
4. wymawianie głosek wymagających udziału warg: m, b, p,
5. wymawianie samogłosek a-e-i-o-u z przesadną motoryką warg (zmieniamy kolejność głosek np. a-o-u;  a-i-o; itp.).

Ćwiczenia fonacji

1. stopniowe zgłaśnianie i ściszanie głosu.

Ćwiczenia przygotowała: Magdalena Kazimierska - Zając, neurologopeda.