Celem terapii niepłynności mowy jest uzyskanie świadomości i kontroli napięcia mięśniowego obszarów układu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego, wypracowanie optymalnego oddechu, optymalizacja pracy narządu głosu oraz skorelowanie czynności oddechowych z fonacyjnymi.

Terapia niepłynności mowy

Cele terapii:

1. Wypracowanie czucia proprioreceptywnego aparatu mięśniowego motoryki wielkiej i małej w celu uzyskania świadomości i kontroli napięcia mięśniowego obszarów układu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego.
2. Wypracowanie optymalnego oddechu w wymiarze toru wdechowego, długości i płynności frazy wydechowej, dynamiki oddechu.
3. Fonacja - zoptymalizowanie pracy narządu głosu poprzez usprawnianie funkcji połykania, wypracowanie miękkiego ataku głosowego, uzyskanie wydolności podniebienno-gardłowej, regulowanie stopnia zwarcia krtaniowego, poprzez ćwiczenia podniebienia miękkiego, odruchów ślimakowo-gardłowych.
4. Skorelowanie czynności oddechowych z fonacyjnymi np.:
   • gwizdanie,
   • prowadzenie wokalizą, techniką legato głoski m, j, n, ń, l, r na całej długości frazy fonacyjno - oddechowej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na znoszenie tzw. fonacji przydechowej oraz w miarę możliwości utrzymywanie dźwięku na jednakowej wysokości i w jednakowym natężeniu.
     Ćwiczenie to jest także możliwością uczynniania rezonatorów, odciążających narząd głosu podczas jego eksploatacji.
   • realizacja głoski m, j, n, ń, l, r techniką portato, na jednym wydechu.
   • wykorzystywanie głosek dwuwargowych, zwarto-wybuchowych jak p, b w sylabach zamkniętych: pyp, byp in. z założeniem pełnego wykorzystania wydychanego powietrza na realizację sylaby lub sylab. Ćwiczenie to dodatkowo uwzględnia zwiększone ciśnienie podgłośniowe oraz uruchomienie podniebienia miękkiego.
5. Artykulacja

Ćwiczenia mięśni artykulacyjnych dzielimy na:

• bierne - masaże mięśni twarzy np. masaż Moralesa, masaż jamy ustnej wg. E. Stecko, masaż stawu skroniowo-żuchwowego, mięśnia podjęzykowo-gnykowego, termostymulacja,
• czynne - wykonywane samodzielnie przez pacjenta, ze szczególnym uwzględnieniem izometrycznych ćwiczeń narządów mowy,
• czynności codzienne ćwiczące artykulanty,
• dykcyjne - oparte na realizacji głoskowej, wchodzącej w skład sekwencji wyrazowych, podnoszące sprawności koordynacji pracy układu oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnego.

Koordynacja pracy artykulantów,

to przede wszystkim umiejętność płynnej zmiany ułożenia artykulantu w określonej sekwencji czasowej np.:

1. zmiana ułożenia warg przy:
   • realizacji ciągu dwóch, trzech, czterech, pięciu i sześciu samogłosek: aaoouueeyyii (zadanie to możemy wykonywać bez fonacji), ale na wydechu.
   • prowadzeniu głoski fff/www, mmm na jednym wydechu techniką legato, a następnie portato, co wzmacnia pracę fałdów głosowych.
   • zmiana układu warg w realizacji sylab otwartych pma, fpa, mba, wbo, i sylab zamkniętych mam, mom, mum, mym, mim, mem, mbim, mbom, fpap, itp.
2. języka
   • poszczególnych części języka, odpowiadających strefie artykulacyjnej w płaszczyźnie spółgłoska - samogłoska np. la, lala..., cza, cza..., ja, jaja..., ka, kaka...;
   • spółgłoska - spółgłoska tzw. zbitki spółgłoskowe lub wprawki dykcyjne np.
     ~ ruchy czubka i nasady języka: tka, kto, gna, nku, gla, lga, gra, drga, czka, a następnie zamknięcie tychże sylab poprzez dołożenie kolejnej spółgłoski np. tka-cz, kto-ś, gna-ć, ba-nku, gla-n, gra-cz, drga-ń, ka-czka,
     ~ różnicowanie ruchów czubka języka podczas realizacji głosek zębowa - dziąsłowa, np. ssza, zża,
     ~ ruchów języka ze stref artykulacyjnych: środkowo-językowe i apexalne (czubek języka), tnie, dnie, śnie, żnie, lnia, i in.,
     ~ ruchy języka w obszarze tej samej strefy artykulacyjnej: tla, rna, tna, dna, nda, czce i in.
3. koordynacja pracy artykulantów:
   • warg i języka – msza, szma, łza, zła, pta, tpa, wda, dwa, bda, dba, łba, bła i in. i ich odpowiedniki w sylabach zamkniętych msza-ł, szma-t, pta-k, wda-ć, dwa-j, he-bda, dba-ć(ł),
   • warg i podniebienia miękkiego pcha, pche, wga, łga i in. pcha-ł, pcheł, w ga-zę, łga-ć,
   • płynność artykulacyjna w wyrażeniach, które też mogą być zinstrumentalizowane spółgłoskowo lub samogłoskowo, w zależności od potrzeb doskonalenia strefy artykulacyjnej lub sprawności danego artykulantu np. biegle klepie pleban w piekle, puma z gumy ma fumy.

Ćwiczenie z zakresu akcentu:

• oprawa - o prawa
• obieży świat? - obieżyświat!
• wąska rola - wąs Karola
• z Anią - za nią
• nim fabryka - nimfa bryka
• malina na półmisku - ma lina na półmisku
• sam i obcy - sami obcy
• czyn Szkotki - czynsz kotki
• Częstochowa na górze - często chowa na górze
• wrócili z Alaski - wrócili za laski
• tonie ze wstydu - to nie ze wstydu
• Żyd karabin niesie - Żydka rabin niesie
• 'Pod różą miłość jest' - podróżą miłość jest

Metody i techniki wspierające terapię niepłynności mowy o podłożu dysartrycznym

Technika Alexandra, Yoga, Trening autogenny Schultza, Integracja sensoryczna, Dogo-hipoterapia, Logorytmika, Trening Słuchowy, Muzykoterapia, Psychoterapia, Osteopatia.

mgr Joanna Hima