Zajęcia logopedyczne - Propozycje ćwiczeń, Propozycje zabaw logopedycznych - notatka ze Spotkania w Dolinie Będkowskiej dotycząca ćwiczeń logopedycznych.

Chciałabym przedstawić swoje notatki z bardzo pożytecznych zajęć logopedycznych jakie odbyły się w Dolince Będkowskiej. W wersji oryginalnej ukażą się niedługo, opracowane przez prowadzącą zajęcia Panią Brygidę.

Ćwiczenia logopedyczne są bardzo proste ale w zależności od stopnia zaawansowania choroby ich wykonywanie może spotkać się z niechęcią chorych, złością a także mogą okazać się po prostu zbyt trudne, niewykonalne. Gdyby się okazało, że choć jedna osoba z tego skorzysta, to uważam, że warto je przekazać, nawet w takiej bardzo skrótowej i mało profesjonalnej formie.

Do większości ćwiczeń używa się bardzo prostych akcesoriów np.: miskę z wodą, wiatraczek, przyrząd do puszczania baniek mydlanych, świece, balony, rurki, waciki, instrumenty muzyczne - dmuchane itp.

Jak podkreśliła prowadząca nie wszystkie ćwiczenia wykonuje się za jednym razem. Czas ich trwania to 3 - 5 minut ale kilkakrotnie w ciągu dnia. Dlatego ćwiczeń tych powinni nauczyć się członkowie rodziny by móc to robić, w każdej wolnej chwili. Ćwiczenia są bardzo proste, ale dla chorego na pewnym etapie choroby już nie. Jednak w każdej sytuacji są bardzo pożyteczne, pomagają w przełykaniu, w mówieniu. Wymagać więc mogą wiele cierpliwości zarówno od chorego jak i prowadzącego ćwiczenia. W niektórych ćwiczeniach może uczestniczyć małe dziecko, ktoś bliski, traktując to jako zabawę. Stosowanie ćwiczeń i ich dobór zawsze zależy od stadium choroby, Każde niepowodzenie traktować należy z przymrużeniem oka. Ćwiczenia traktować jako zabawę, a także jako pożyteczny sposób przerwania bierności chorego.

Ćwiczenia obejmują między innymi:

• ćwiczenia prawidłowego oddychania
• ćwiczenia głosowe
• ćwiczenia narządów artykulacyjnych
• ćwiczenia pomagające w prawidłowym połykaniu
• propozycje zabaw 'intelektualnych'

Nie wszystkie ćwiczenia chory wykonuje chętnie. Niektórych w ogóle nie chce wykonywać, uważając je za infantylne, niepoważne, idiotyczne, zbyt proste. Chory może nawet czuć się upokorzony gdy proponuje mu się takie ćwiczenia. Należy cierpliwie wytłumaczyć, że nawet te najbardziej proste są bardzo pożyteczne bo pomogą mu w przyszłości w połykaniu, mówieniu, bo gimnastykują podniebienie, język, wargi.

Zawsze trzeba pamiętać, że im bardziej aktywni fizycznie i umysłowo są nasi chorzy tym później przyjdzie następny etap choroby.

ODDYCHANIE

Oddycha każdy ale inaczej. Kobiety oddychają klatką piersiową, mężczyźni brzuchem. A prawidłowo oddychać powinno się naprzemiennie.

Prawidłowe oddychanie w chorobie Huntingtona jest nadzwyczaj ważne bo wpływa na jakość połykania.

Proponowane ćwiczenia:

• położyć się na wznak, ręce ułożyć na klatce piersiowej,
• wdech - powiększyć brzuch maksymalnie,
• wydech - powiększyć klatkę piersiową.

W pozycji leżącej położyć na brzuchu książkę

• wdech - unieść książkę (zrobić duży brzuch),
• wydech - opuścić.

Takie huśtanie książki na brzuchu.

Leżąc na plecach

• wdech - unieść ręce do góry,
• wydech ułożyć z powrotem na piersiach.

Ćwiczenie pojemności płuc

Wdech i na wdechu wypowiedzieć głoskę 's' - minimum to 10 sekund, wynik dobry to 20 - 25 sekund, wynik bardzo dobry, osiągalny przez śpiewaków, to 60 sekund.

WŁAŚCIWE ODDYCHANIE TO DOBRE POŁYKANIE !!!

• Studzenie herbaty w kubku - krótki wdech i powoli wydmuchiwać nabrane powietrze.
• Łąka - symulujemy wdychanie zapachu, wdech - zatrzymujemy powietrze w płucach i po chwili, powoli wypuszczamy powietrze.
• Dmuchanie na wiatraczek, gaszenie 'dmuchem' świecy ale tak by nie zgasić płomienia.

Każde z tych, w sumie prostych ćwiczeń należy wykonywać powoli, bez przymusu i z umiarem, bo nawet przy tak prostej czynności jak dmuchanie może choremu zakręcić się w głowie. Co go zniechęci.

Ćwiczenia należy wykonywać tak jak chory potrafi bez nakazów i przymusu.

• Łódka - w misce napełnionej wodą położyć piłeczkę pingpongową i przedmuchiwać piłeczki z jednej strony na drugą. Dobra zabawa w której może brać udział małe dziecko.
• Dmuchanie na ozdoby zawieszone na nitce, np z bibułki. Wykonywać to z różnym natężeniem.
• Gotowanie wody - do kubka z wodą włożyć rurkę i dmuchać, bulgotać
• Nadmuchiwanie baloników
• Gwizdanie określonych melodii

Wszystkie te z pozoru proste ćwiczenia są bardzo przydatne i ważne bo gimnastykują wargi, podniebienie miękkie! A jest to ważne, bo podniebienie sprawnie funkcjonujące zasłania drogę z ust do nosa.

Zapobiega niekontrolowanemu dostawaniu się pożywienia do nosa, co często się zdarza i jest bardzo przykre i niebezpieczne dla chorego.

• Bardzo dobrym ćwiczeniem jest próba grania na instrumentach dmuchanych - flecie, harmonijce ustnej, grzebieniu.
• Rozdmuchiwanie kropel wody, farby na papierze z wydawaniem dźwięku 'hhhyyyy'
• Ćwiczenie wypowiadania głoski 'ha'.
• Zasysanie lekkich przedmiotów - by przenieść je w inne miejsce i tu przydatne mogą być rurka i wacik.

Ćwiczenia głosowe

Wykonywanie tych ćwiczeń jest bardzo przydatne bo powodują rozluźnienie krtani i masaż. Głos kierowany jest wtedy na podniebienie i masuje je.

• Ziewanie - dobrze jest, po przebudzeniu nabrać powietrza, łagodnie, przez nos i ziewając wypowiadać 'aaaaa' lub 'mmmmm'. Ćwiczenie to powoduje dotlenienie mózgu, drżenie krtani. Głoska 'aaa' ćwiczy doskonale podniebienie, czyli prawidłowe przełykanie!
• Śpiewanie samogłosek; głośno, żwawo - 'AAAA' , w różnej tonacji i układzie.
• Naśladowanie echa - wypowiedzieć słowo 'echo' i powtarzać coraz ciszej.
• Wypowiadanie głośno głosek 't', 'p' - papapapa, popopo, pypypya.

Im więcej, dłużej chory wykonuje te ćwiczenia tym dłużej dobrze je.

A wiadomo, że wraz z rozwojem choroby coraz trudniej choremu właściwie ułożyć język. Chory po prostu nie wie jak go ułożyć w jamie ustnej. Gimnastyka języka jest trudna dla chorego. Jest to żmudna praca dla niego. Jednym z ćwiczeń jest przyklejenie opłatka do podniebienia i próby jego odklejenia.

• 'Spiżarka' - umieścić kęs jedzenia na podniebieniu np. nutelli i zlizywanie jej, przy otwartych ustach. Jest to bardzo dobre ćwiczenie.
• 'Konik' - wydawanie dźwięków naśladujących kląskanie konia.
• 'Winda' - wyciąganie naprzemienne języka raz do górnej wargi raz do dolnej.
• Oblizywanie językiem warg.
• 'Cukierek' - naśladujemy przekładanie cukierka z jednej strony na drugą.
• 'Młotek' - ćwiczenie bardzo trudne - udawanie wbijania gwoździa.
• Żyrafa, słoń - polega na próbie zwinięcia języka w trąbkę.
• Zmęczony pies - wysunięcie języka na zewnątrz i wydawanie 'hahahaha'.
• Naśladowanie głosu pojazdu 'drrrrrrrryyy'.

Ćwiczeń tych nie odpuszczamy choremu bo masują język i ćwiczą jego giętkość.

Ćwiczenia warg

Od sprawności warg zależy to jak chory je, czy umie objąć wargami szklankę, łyżkę. Zapobiega to ślinieniu się, wypuszczaniu pokarmu.

• Balonik - nabrać powietrze w policzki ,nadąć je i przebić palcem
• 'Grubas' - nabrać powietrze i jak najdłużej przytrzymać
• 'Niejadek' - ściskać mocno wargi
• 'Parskanie' - 'prrrrrrr'
• Wypowiadanie 'S', 'Dz', 'I' 'O'
• Udawanie dźwięków straży pożarnej
• Zabawa w 'kto jest silniejszy' - umieścić kartkę papieru między wargami z chorym, z dwóch stron. Kto dłużej utrzyma kartkę? To samo ćwiczenie z przytrzymaniem wargami rurki między nosem a wargami. Dobrym ćwiczeniem warg jest ich nagryzanie

Bardzo dobrym sposobem na mowę jest głośne czytanie przez chorego. W sklepach są dostępne tzw. wierszyki logopedyczne. Specjalne zestawy słów, które gimnastykują usta.

Ćwiczenia sprawnego połykania

Są bardzo ważne bo zapobiegają przyszłym zachłyśnięciem. Ćwiczenia te należy wykonywać na ślinie, a nie na płynach, Wypowiadanie wyrazów na głoski 'li', 'lilililililila'.

Po każdym połknięciu pokarmu chrząkać. Jeżeli coś utkwiło w przełyku - schylić głowę i mocno chrząknąć. W drastycznych sytuacjach podejść od tyłu do chorego, objąć rękoma na wysokości żołądka i wykonać zdecydowanie ruch tzw. 'hak', ucisk przepony. Pamiętać też o tym by chory nie pił zbyt gorących napojów, bo stwierdzono, że ma obniżoną wrażliwość na temperaturę i łatwo może się poparzyć. Nie czuje po prostu, że płyn jest zbyt gorący.

Bardzo przydatnymi ćwiczeniami jest ćwiczenie żuchwy - np. przesuwanie szczęki w prawo, w lewo, żucie gumy, ssanie.

Ćwiczenia, zabawy intelektualne

I tu bardzo dobrą formą ćwiczeń a także pożytecznego spędzenia czasu jest gra w karty, układanie klocków „Pussy” dostępnych w księgarniach dydaktycznych, gra „Logiko”, puzzle, krzyżówki, rebusy, suddoku.

Elżbieta Woch