W jaki sposób przekazywana jest choroba Huntingtona?

Zdrowa osoba zawsze przekazuje normalne kopie genów kolejnemu pokoleniu. W odróżnieniu, osoba z HD może przekazać albo zdrowy albo „wadliwy” gen z prawdopodobieństwem wynoszącym 50:50 (założywszy, że rodzic jest osobnikiem heterozygotycznym dla genu HD). Zatem, kiedy jeden rodzic jest nosicielem genu HD, dziecko odziedziczy normalny gen od zdrowego rodzica i będzie miało 50% szans na odziedziczenie wadliwego genu od chorego rodzica.

Czy można zachorować na chorobę Huntingtona w inny sposób?

Nie, jest to niemożliwe. Osoby, które chorują na HD urodziły się z wadliwym genem.

Jeśli moje rodzeństwo cierpi na HD, czy to oznacza, że ja też zachoruję?

Nie musi tak być. Ryzyko zachorowania wynosi 50% na każde dziecko osoby, która jest nosicielem genu HD.

Jeśli ryzyko odziedziczenia wynosi 50%, czy to oznacza, że połowa dzieci w rodzinie zachoruje na HD?

Całkowite ryzyko odziedziczenia genu HD wynosi 50% dla każdego dziecka (przy założeniu, że tylko jeden rodzic jest nosicielem tylko jednej wadliwej kopii zmutowanego genu). Nie oznacza to, że polowa dzieci w jakiejkolwiek rodzinie odziedziczy gen choroby Huntingtona. Na przykład, w rodzinie z trójką dzieci, możliwe jest, że jedno dziecko, dwoje lub troje dzieci odziedziczy wadliwy gen, albo, że np. cała trójka odziedziczy tylko zdrowy gen.

W naszej rodzinie tylko kobiety są nosicielkami genu HD. Czy oznacza to, że w naszej rodzinie tylko kobiety są zagrożone HD?

Jest to zwykły przypadek. Choroba Huntingtona może w równym stopniu dotknąć kobiet, jak i mężczyzn.

Co to oznacza, że jestem "w grupie ryzyka" zachorowania na HD?

Oznacza to, że albo twoja matka, albo ojciec, bądź jeden z twoich dziadków jest nosicielem genu HD, niezależnie od tego, czy wystąpiły u nich objawy choroby, czy też nie. Jeśli jeden z rodziców cierpi na HD, ryzyko odziedziczenia genu HD wynosi 50%. Jeśli na chorobę Huntingtona cierpi ktoś z dziadków i nie jest wiadomo czy rodzic jest nosicielem genu HD, wtedy statystycznie ryzyko odziedziczenia wynosi 25%.

Jeśli jestem nosicielem genu HD, czy to oznacza, że cierpię na tę chorobę?

Wg definicji nosiciel nie cierpi na chorobę, dopóki nie zaczną uwidaczniać się objawy i znaki choroby.

Co jeśli jestem nosicielem genu?

Osoby, które odziedziczyły wadliwy gen HD mogą zachorować na chorobę Huntingtona w zależności od liczby powtórzeń CAG, choć zazwyczaj ma to miejsce dopiero w wieku średnim. Mogą również przekazać zmutowany gen swoim dzieciom. Jednakże, jak już wyjaśniono powyżej, dzieci mają 50% szans na odziedziczenie normalnej bądź zmutowanej kopii genu.

Jakie są szanse na to, że będę mieć dziecko, które będzie nosicielem genu HD?

Każde dziecko rodzica, który jest nosicielem genu HD ma 50% szans na odziedziczenie wadliwego genu. Jeśli sam masz 50% szans na odziedziczenie wadliwego genu i nie zdecydujesz się na zrobienie badań genetycznych, wtedy statystycznie rzecz ujmując, ryzyko odziedziczenia przez twoje dziecko genu warunkującego chorobę Huntingtona wynosi 25%.

Czy HD może ominąć jedno pokolenie?

Jeśli dana osoba nie odziedziczy genu HD, wtedy nie zachoruje i nie przekaże genu HD kolejnemu pokoleniu. Gen choroby Huntingtona nie może ominąć pokolenia, ale mogą nie pojawić się objawy choroby. Sytuacja taka może mieć miejsce, kiedy nosiciel genu umrze, zanim zaczną pojawiać się objawy choroby, co utrudnia ustalenie rodzinnej historii dziedziczenia choroby.

Czy prawdopodobieństwo zachorowania na HD zmienia się w ciągu życia?

Tak. Ryzyko odziedziczenia genu wynosi 50% przy porodzie. Po przekroczeniu wieku średniego, ryzyko zachorowania maleje z wiekiem. Jeśli dana osoba dożyje 60 lat bez żadnych objawów, wtedy ryzyko zachorowania na chorobę Huntingrona jest mniejsze.

Moi rodzice chorowali w podeszłym wieku. Czy ze mną będzie tak samo?

W niektórych rodzinach chorowanie na HD zaczyna się później niż w innych rodzinach. Czynniki, które decydują o wieku, kiedy dana osoba zacznie chorować są skomplikowane i obecnie badane przez lekarzy. Istnieje pośredni związek między liczbą powtórzeń trinukleotydów, a początkiem choroby. Ogólnie, oznacza to, że im wyższa liczba powtórzeń CAG, tym wcześniej pojawiają się objawy choroby Huntingtona. Liczba powtórzeń CAG nie jest jednak jedynym czynnikiem, który wpływa na wiek, w którym zaczyna się choroba. Na związek ten wydają się mieć wpływ również inne geny (tzw. modyfikatory genetyczne). Wpływy środowiskowe również mogą tutaj odegrać pewną rolę.

Jak istotna jest liczba powtórzeń CAG?

Ogólnie rzecz ujmując, objawy HD pojawiają się, kiedy powtórzenie trinukleotydu ma więcej niż 40 jednostek CAG. Osoby, z pośrednią liczbą powtórzeń CAG (36 - 39 powtórzeń CAG) mogą zachorować bardzo późno w życiu, albo też objawy HD nigdy nie wystąpią. Większe liczby powtórzeń CAG są zazwyczaj związane z wczesnym występowaniem choroby (poniżej 20 roku życia), tak jak ma to miejsce w przypadku młodzieńczej postaci HD. Istnieje szeroki zakres rozmiarów sekwencji CAG, ale pacjenci, u których choroba zaczyna się poniżej 10 roku życia (młodzieńcza postać choroby Huntingtona), często mają ponad 80 powtórzeń CAG.

Czy młodzieńczą postać HD zawsze dziedziczy się po ojcu?

75% przypadków młodzieńczej postaci choroby Huntingtona występuje, gdy zmutowany gen jest przekazywany przez ojca, a 25%, jeśli przez matkę. Jeśli gen ma więcej niż 29 jednostek CAG, ilość powtórzeń może się zwiększyć, podczas przekazywania następnemu pokoleniu, ale ma to miejsce bardzo rzadko. W przypadkach, kiedy gen ma liczbę jednostek CAG, które decydują o chorobie (36 jednostek i więcej), istnieje większe prawdopodobieństwo, że powtórzenie zmieni swoje rozmiary, podczas przekazywaniu następnemu pokoleniu. Jeśli powtórzenie CAG jest dziedziczone po ojcu, istnieje większe prawdopodobieństwo, że się zwiększy, niż zmniejszy. Stopniowe zwiększanie się liczby powtórzeń prowadzi do wcześniejszego początku choroby - zjawisko to nosi nazwę antycypacji. Ponieważ antycypacja częściej występuje, kiedy to ojciec cierpi na HD, w większości przypadków młodzieńczą postać HD dziedziczy się po ojcu.

Jeśli to mężczyzna jest nosicielem genu HD, czy to oznacza, że jego dzieci zachorują na młodzieńczą postać HD?

Początek HD w młodocianym wieku jest rzadki. Jeśli mężczyzna cierpi na chorobę Huntingtona, nie oznacza to automatycznie, że jego dzieci na pewno zachorują na młodzieńczą postać HD.

Czy można zachorować na HD, jeśli w rodzinie nie było historii tej choroby?

Tak, ale jest to bardzo rzadkie. Mutacja HD "de-novo" (pol. na nowo) odnosi się do sytuacji, kiedy HD pojawiało się w rodzinie w której wcześniej nie było przypadków HD. Oznacza to, że pojawiła się nowa, spontaniczna mutacja, która nie została odziedziczona po żadnym z rodziców. W niektórych przypadkach, kiedy liczna powtórzeń trinuklepotdu wykazuje wartości graniczne (tj. 35 - 39 powtórzeń) u zdrowego mężczyzny, może wystąpić zwiększenie się powtórzeń CAG w czasie produkcji komórek nasienia, co powoduje chorobę u potomstwa.

Co jeśli obydwoje rodzice są nosicielami genu HD?

Jest to niezwykle rzadka sytuacja. Jeśli obydwoje rodzice są nosicielami wadliwej kopii genu, wtedy ogólne ryzyko odziedziczenia genu HD przez potomstwo wzrasta do 75%. Dziecko jest objęte 25% ryzykiem bycia osobnikiem homozygotycznym, tj. takim, który odziedziczył dwie wadliwe kopie genu. U homozygotycznych osobników ogólnie nie występują objawy wcześniejszej choroby, ale może występować zwiększona szybkość postępu choroby.

Czy istnieją inne choroby podobne do HD?

Tak, zostało opisanych kilka chorób podobnych do HD (HDLD, Huntington’s Disease Like Diseases), chociaż geny odpowiedzialne za te zaburzenia są inne, niż te, które wywołują HD. Ponadto, charakter tych chorób i ich objawy również są nieco inne.

Opracowanie: EHDN, Tłumaczenie: Anna Broniarek